Kącik logopedyczny

W związku z aktualną sytuacją i koniecznością pozostania w domu zapraszamy Państwa do zapoznania się z propozycją ćwiczeń narządów artykulacyjnych, które można wykonywać w zaciszu domowym.

Przykłady zabaw i ćwiczeń zostały zaczerpnięte z różnych publikacji logopedycznych. Ćwicząc narządy artykulacyjne warto stosować naprzemienność ról, gdyż to daje dziecku wiele radości i satysfakcji. Dzieci przedszkolne są w tzw. wieku zabawy, więc ćwiczenia usprawniające również powinny być prowadzone w formie zabawy, która daje znacznie lepsze efekty niż nauka i przymus.

ZABAWY I ĆWICZENIA WARG, POLICZKÓW

Minki - naśladowanie min:

wesołej – płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki,
smutnej – podkówka z warg, obrażonej – wargi nadęte,
zdenerwowanej – wargi wąskie.

Całuski - przesyłanie całusków, wargi wysunięte do przodu, cmokanie.

Rybka – wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb.

Zły pies - naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów, warczenie psa.

Gorąca zupa – dmuchanie na złożone w kształcie talerza ręce.

Echo - dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, e, u, y, i

Kotki - dziecko robi pyszczek (wargi do przodu) i przesuwa nim w prawą i w lewą stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko trzyma słomkę). Kot ziewa, oblizuje się itp.

Masaż warg – nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.

Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł – dziecko palcami uderza w policzki.

Zajęczy pyszczek – wciąganie policzków do jamy ustnej.

Motorek - parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.

Wzywanie pomocy – wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o -naśladowanie karetki pogotowia, i-u – naśladowanie policji, e-u -naśladowanie straży pożarnej.

ZABAWY I ĆWICZENIA JĘZYKA

Kotki - kotek pije mleko (szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi).

Zmęczony piesek – dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę.

Sięgnij jak najdalej – kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę.

Szczoteczka – język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. W trakcie zabawy naśladujemy płukanie buzi wodą powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp.

Język na defiladzie – język maszeruje jak żołnierz:

na raz – czubek języka na dolną wargę,
na dwa – czubek języka do prawego kącika ust,
na trzy – czubek języka na górną wargę,
na cztery – czubek języka do lewego kącika ust.

Cyrkowiec - język próbuje wykonać różne sztuczki np.:

górkę – czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza,
rurkę – przez którą można wdychać lub wydychać powietrze,
szpilkę – układanie wąskiego języka,
wahadełko – przesuwanie językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą język nie dotyka warg.

Łyżeczka - unoszenie przodu i boków języka,

Łopatka – wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.

Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się iha, iha.

Żabka – dziecko z talerzyka zbiera płatki kukurydziane za pomocą czubka języka, stara się wyciągnąć długi język, jak u żaby.

Język masażysta – czubek języka masuje delikatnie podniebienie, dziąsła na górze i dole, wargi, policzki od środka, próbuje rysować kreseczki, kółeczka.

ZABAWY I ĆWICZENIA SZCZĘKI DOLNEJ

Naśladowanie ziewania.

Wąchanie kwiatów – duży wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski aaa (jako zachwyt), ooo (jako zdziwienie).

Chwytanie górnej wargi dolnymi zębami. Opuszczanie i unoszenia dolnej szczęki. Wymawianie szerokiego a i przechodzenie do wymawiania a połączonego z głoską s (aaas).

Głęboki wdech nosem i wydech ustami z jednoczesną wymową głoski a, tak samo z wymową głoski o.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Ćwiczenia oddechowe kształtują prawidłowy tor oddechowy (brzuszno-przeponowy), dzięki któremu prawidłowo będzie rozwijał się aparat artykulacyjny, ponadto umożliwiają one pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wdechowej i wydechowej, zwiększenie wydolności płuc oraz poprawę siły głosu. Ponadto sprzyjają one rozwijaniu zdolności koncentracji uwagi.

Ćwiczenia oddechowe należy wykonywać systematycznie, 1-2 razy dziennie, ok. 2-3 minuty. Między ćwiczeniami należy zachować krótką przerwę.

Przykładowe ćwiczenia oddechowe:

dmuchanie na wiatraczki, piłeczki pingpongowe – ćwiczymy siłę wydechu,
dmuchanie na papierowe zabawki zawieszone na nitce. Dmuchanie na różne zabawki pływające w wodzie,
zdmuchiwanie papierków, waty z gładkiej powierzchni a następnie z powierzchni chropowatej,
dmuchanie na paseczki papieru – zabawy z wiatrem (wicherek, wiatr, huragan – różna siła dmuchania),
przenoszenie za pomocą słomki kawałków papieru (poprzez zasysanie) z jednego miejsca do drugiego, można przenosić różne rzeczy, które się dają podnieść np. zaschnięte listki,
bulgotanie wodą w kubeczku przez słomkę,
zdmuchiwanie świecy- mocnym zdmuchnięciem, lub lekkie dmuchanie, aby płomień tylko drgał,
utrzymywanie oddechem bardzo lekkich przedmiotów w powietrzu np. bańki, piórka,
wąchanie, potem mocne kichnięcie,
puszczanie baniek mydlanych, nadmuchiwanie balonów, dmuchanie w grające zabawki: flet, gwizdek, harmonijka,
dmuchanie na swoją grzywkę, studzenie gorącej zupy (dłonie złożone na kształt miseczki – dmuchamy a nie chuchamy),
„Misio śpi” – rozmawiamy szeptem by nie obudzić misia,
liczenie np. do sześciu na jednym wdechu.
naśladowanie odgłosów natury z użyciem głosek: s, sz, f, w. Głęboki wdech i przedłużamy spółgłoski (np. Z balonika ucieka powietrze: ssssssssssss, Lokomotywa: wypuszcza parę: pssss, szszszsz,ffff; jedzie: czczczcz, szszszsz; pędzi: tuf, tuf, tuf, to-tak, to-to-tak; hamuje: psssss;),
huśtamy zabawkę- dziecko leży na podłodze, ma zabawkę ułożoną na brzuchu, huśta ją przy pomocy oddechu; aby zabawka nie spadła, oddech musi być wolny i równy,
przeciągamy się w pozycji leżące i głośno ziewamy wypowiadając jednocześnie głoskę aaaaaa.

ROZWÓJ MOWY DZIECKA DZIELIMY NA CZTERY OKRESY :

Okres melodii (0-1 rok życia)

Okres wyrazu (1-2 rok życia)

Okres zdania (2-3 rok życia)

Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7rok życia)

OKRES MELODII (0-1rok życia)

krzyk jest podstawową formą komunikacji, sygnalizacji swoich potrzeb,
dziecko zaczyna kojarzyć, że ilekroć krzyczy, tylekroć pojawia się mama,

jest to pierwsze porozumienie,

krzyk jest ćwiczeniem narządu oddechowego; wdech krótki, wydech powolny,
2-3 miesiąc to głużenie albo gruchanie, towarzyszące nieskoordynowanym ruchom kończyn i całego ciała,
głużenie to jeszcze nie mowa, ale nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych; w głużeniu wyróżniamy samogłoski, spółgłoski, grupy spółgłoskowe i samogłoskowe; głużą wszystkie dzieci, także i głuche.
niemowlę w okresie gruchania przygotowuje się do wydawania podstawowych dźwięków mowy; w mózgu powstają pierwsze skojarzenia miedzy wydawanymi dźwiękami a odpowiadającymi im ruchami aparatu artykulacyjnego,
w drugiej połowie pierwszego roku życia obserwujemy u dziecka gaworzenie; gaworzenie to zamierzone powtarzanie dźwięków; dzięki nabywaniu takich cech jak spostrzegawczość, skupienie uwagi dziecko naśladuje teraz dźwięki, które wydało przypadkowo (powtarza je) oraz dźwięki, które zasłyszało z otoczenia; naśladownictwo początkowo odruchowe staje się objawem uwagi i woli,
gaworzenie to trening słuchu,
gruchając i gaworząc dziecko „montuje” sobie w ośrodkowym układzie nerwowym bardzo złożoną sieć powiązań; stopniowo w mózgu zaczynają się wytwarzać skojarzenia między obrazem wzrokowym przedmiotu a jego dźwiękowym odpowiednikiem; dziecko zaczyna wtedy rozumieć mowę i wymawiać nazwy przedmiotów zgodnie z ich znaczeniem; bez tych skojarzeń nazwy byłyby bez treści,
pod koniec drugiego roku życia dziecko dużo rozumie, spełnia proste polecenia; pojawiają się proste wyrazy: mama, tata, baba...
rozwój mowy postępuje w tym okresie równolegle z rozwojem fizycznym:
- fazie głużenia odpowiada umiejętność unoszenia głowy,
- gaworzeniu-umiejętność siadania,
- pierwszym wyrazom pozycja pionowa , stawanie.

OKRES WYRAZU (1-2 rok życia)

dziecko używa już wszystkich samogłosek, oprócz nosowych,
ze spółgłosek wymawia: p, b, m, t, d, n, k, ś czasem ć,
pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, o zbliżonym miejscu artykulacji; grupy spółgłoskowe upraszcza;
charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki.

OKRES ZDANIA (2-3 rok życia)

w tym czasie mowa ulega dalszemu doskonaleniu, dziecko powinno wypowiadać większość spółgłosek,
pod koniec mogą się już pojawiać głoski s,z,c, dz a nawet sz,ż,cz, dż; wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem w trudniejszych zestawieniach – bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi głoskami, wskutek małej sprawności narządów artykulacyjnych;
dziecko wie jak dana głoska powinna brzmieć, ale nie potrafi jej prawidłowo wyartykułować.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ (3-7 rok życia)

DZIECKO 3 LETNIE POWINNO :

wymawiać wszystkie samogłoski, tak ustne jak i nosowe, chociaż w mowie jego mogą występować odstępstwa, np. zamiana samogłosek: a = o; e = a, i = y. Jest to związane z niewykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych,
powinno też wymawiać spółgłoski wargowe: m, mi, p, pi , bi, b,
spółgłoski wargowo-zębowe: f, fi w, wi,
spółgłoski środkowojęzykowe: ś, ć, ź ,dź, ń,
spółgłoski tylnojęzykowo zębowe: k, g, ki, gi
przedniojęzykowo-zębowe: t, d, n,
przedniojęzykowo- dziąsłowe: l, li,
półsamogłoski: j, ł
mogą się już pojawiać głoski przedniojęzykowo – zębowe: s,z,c,dz;
zdarza się, że pojawiają się już głoski przedniojęzykowo-dziąsłowe: sz,ż,cz,dż,
chociaż dużo głosek dziecko umie już wypowiedzieć poprawnie w izolacji i pod dyktando, jednak w mowie spontanicznej są one zamieniane na łatwiejsze pod względem artykulacyjnym,
ogólnie mówiąc mowę dziecka 3 letniego cechuje zmiękczanie głosek s,z,c,dz, sz,ż,cz,dż, są często wymawiane jak ś,ź,ć,dź;
„r” jest wymawiane jako „j” lub „ł”, zamiast „f” występuje „ch” i odwrotnie;
dziecko upraszcza grupy spółgłoskowe tak w nagłosie jak i w śródgłosie wyrazu; brak wyraźnych końcówek w wyrazach .

DZIECKO 4 LETNIE POWINNO:

wymawiać prawidłowo głoski s,z,c,dz ; nie powinno już ich wymawiać jako ś,ź,ć,dź,
pojawia się głoska „r”, choć jej opóźnienie nie powinno jeszcze niepokoić; opanowanie jej jest dla dziecka wielkim sukcesem, że skupiając się nad zdobyczą- często jej nadużywa, wymawiając np. rarka zamiast lalka, mreko zamiast mleko,
głoski sz,ż,cz,dż dziecko jeszcze zamienia na s,z,c,dz lub ś,ź,ć,dź ,
grupy spółgłoskowe, choć lepiej brzmiące niż poprzednio, są jeszcze upraszczane.

DZIECKO 5 LETNIE POWINNO:

mówić w sposób zrozumiały,
głoski sz,ż,cz,dż powinny się już ustalić; dziecko powinno je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być jeszcze wymawiane jak s, z,c,dz,
głoska „r” powinna już być wymawiana ale często pojawia się w tym okresie;
grupy spółgłoskowe są jeszcze upraszczane, zarówno w nagłosie wyrazu , jak i w śródgłosie.

DZIECKO 6 LETNIE POWINNO:

mieć opanowaną mowę pod względem dźwiękowym.

Nie zawsze proces rozwoju przebiega tak pomyślnie, dlatego w tych przypadkach mówimy o zaburzeniach rozwoju mowy.

O wadach wymowy mówimy wtedy gdy, odbiega ona od normy fonetycznej ogólnie przyjętej w danym języku.